თუშური გუდის ყველი 3 სახისაა (ცხვრის რძის, ძროხის რძისა და ცხვარ-ძროხის რძის ნარევი (50%-50%)). ნამდვილი გუდის ყველი მზადდება უმაღლესი ხარისხის ცხიმმოუხდელი ნედლი რძისაგან. ყველის უნიკალობას, პირველ რიგში, მაღალი ხარისხის რძე განაპირობებს, რომელსაც იძლევა თუშეთის ალპურ იალაღებზე მობალახე ქართული ჯიშები - თუშური ცხვარი და თუშური ძროხა. ყველი მომწიფებას გადის ცხვრის ან ხბოს ტყავისგან დამზადებულ გუდაში, რომელსაც მოკლედ გაპარსული ბეწვი შიდა მხარეს აქვს მოქცეული.

 თუშური გუდის ყველის განსაკუთრებულობა და მაღალი ხარისხი არ გამომდინარეობს მხოლოდ დამზადების ტრადიციული ტექნოლოგიიდან და  მაღალი ხარისხის ნატურალური ნედლეულიდან, ამ პროცესში განსაკუთრებული ადგილი უკავია გარემოპირობებსა და გეოგრაფიულ არეალსაც. თუშეთი ის ადგილია, სადაც გუდის ყველის დამზადებას მრავალსაუკუნოვანი ისტორია აქვს  და გუდის ყველის დამზადების საუკუნეებში გამოცდილი ტექნოლოგიაც ადგილობრივი მოსახლეობის კულტურის ნაწილად და ერთ-ერთ მთავარ საქმიანობადაა ქცეული.

 თუშეთი მდებარეობს  აღმოსავლეთ საქართველოს  ჩრდილოეთ ნაწილში, კავკასიონის მთავარი წყალგამყოფი ქედის გადაღმა, ზღვის დონიდან 1650-4493 მეტრ სიმაღლემდე. თუშეთს ჩრდილოეთიდან აკრავს კავკასიონის მაღალი მთათა სისტემა, რაც თავის მხრივ დიდ გავლენას ახდენს თუშეთის ქვაბულის მიკრო-კლიმატის ჩამოყალიბებაზე, ეს გამოხატულია ზომიერად თბილი ალპური ჰავითა და ნალექიანობით. სწორედ ეს მიკროკლიმატი განსაზღვრავს ამ მხარის ფლორისა და ბალახეული საფარის სიმდიდრესა და ნოყიერებას.

თუშეთში გავრცელებული თუშური ჯიშის ცხვარი მაქსიმალურადაა მორგებული და შეგუებული გეოგრაფიულ ადგილმდებარეობას, კლიმატს და მომთაბარეობის ციკლს, რასაც გადიან თუში ცხვარ-მეცხვარეები ზამთრისა და ზაფხულის საძოვრების მონაცვლეობის ინტერვალში. ამავდროულად, თუშური ჯიშის ცხვარი გამოირჩევა ხორცის ზომიერი ცხიმიანობით, რძის მაღალი ხარისხით და ცხვრისთვის დამახასიათებელი სპეციფიკური სუნის ნაკლებობით, რაც გამოწვეულია სუბალპური და ალპური იალაღების ადგილმდებარეობით 1800 - 3600-მის შუალედში, სადაც  ნაკლები სიცხე და მეტად ნოყიერი ბალახეული საფარია.

 ნამდვილი თუშური გუდის ყველის დამზადება რძის გაწურვის ეტაპიდანვე განსაკუთრებულია. რძე იფილტრება სპეციალურ საწურ ბადეში ჩაფენილი სხვადასხვა სამკურნალო ბალახეულით: ჭინჭრით, ჭინჭრისდედით და ვაციწვერით. გაწურვის შემდგომ, რძეში შეაქვთ ყველის შემდედებელი კვეთი და სითბოს შესანარჩუნებლად ნარევს აფარებენ ნაბადს. 1 საათის შემდგომ, უკვე შედედებულ მასას  ხელმეორედ ურევენ, დაშლიან და კიდევ ნახევარ საათს ათბუნებენ ნაბადში. ამის შემდეგ ამოწურავენ ჭურჭელში ჩამდგარ სითხეს, დარჩენილ რბილ ყველს კი დაჭრიან და ჩადებენ სპეციალურ ტილოს ტომარაში, რის საშუალებითაც  ყველი კარგად გამოიწურება და მრგვალი ცილინდრული ფორმა მიეცემა. ტილოში გადახვეულ,  გამოყვანილ ყველის თავებს დებენ საყველე ფიცარზე და აფარებენ ნაბადს 2 საათით, რის შემდეგაც ისინი გადააქვთ წინასწარ გამზადებულ გუდაში.  გუდაში  ათავსებენ 4-5 თავ ყველს და მათ შორის ფენებად ყრიან მარილს. ყველის გუდა გადააქვთ საყველე ოთახში და სითბოს შესანარჩუნებლად 2 დღე ისევ აფარებენ ნაბადს. იმისათვის, რომ ახალ ყველს მარილი თანაბრად გაუჯდეს, გუდას რამდენიმე დღის განმავლობაში დღეში სამჯერ აბრუნებენ და უცვლიან  ფორმას.

ამის შემდგომ, ყველი გადის გუდაში მომწიფების მინიმუმ სამოცდღიან პერიოდს და  რის შემდეგას უკვე მზადაა სარეალიზაციოდ.

ისტორიულ-ეთნოგრაფიული წყაროებით, თუშური გუდის ყველის რეალიზაცია არა მარტო ამიერკავკასიაში, არამედ რუსეთის დიდი ქალაქების ბაზრებზეც ხდებოდა და მთელ კავკასიაში ცნობილი იყო როგორც საუკეთესო ხარისხის ყველი.

აღსანიშნავია, რომ თუშური გუდის ყველი მზადდება გეოგრაფიულად მხოლოდ თუშეთში და მისი სტანდარტები შემუშავებული და დაცულია საქპატენტის მიერ, რეგისტრაციის ნომრით: №1583/07.